‘Tekstwerf schrijft voor bedrijven,’ zo leggen we weleens uit wat we doen. Maar eigenlijk klopt dat niet, want we schrijven voor ménsen. En dat is een behoorlijk divers publiek. Het liefst maken we teksten waarin iedereen zich herkent, maar da’s nog best lastig. Neem genderneutraal schrijven: zorgen dat alle geslachten zich aangesproken voelen. Maar als je in een tekst naar ‘de consument’ verwijst, twijfel je toch. Is dat een ‘hij’? En ‘zij’ dan? Ga je voor het lelijke ‘hij/zij’? Niet zo eenvoudig dus.
Twee copywriters over genderneutraal schrijven
De Geschreven Podcast deel 2
Deze Geschreven Podcast gaat over een hot topic: genderneutraal schrijven. Hoe doe je dat eigenlijk, waarom, en hoe voorkom je dat het raar wordt – of geforceerd?
De deelnemers: Roosmarijn en Rosanne
Voor deze aflevering sprak Roosmarijn Stout (RS) met Rosanne Koppert (RK). Roosmarijn deed tijdens haar studie onderzoek voor de Volkskrant naar genderneutraal taalgebruik. Rosanne schrijft regelmatig voor organisaties die inclusief willen communiceren. In de vorige Geschreven Podcast sprak ze al met Martijn over inclusieve vacatureteksten.
Starten maar!
RS. Nou, hoi. Ik las net de vorige podcast-aflevering over vacatures en dacht meteen aan brandweer- en timmermannen. Niet bepaald genderneutrale functietitels. Maar ik krijg ook de kriebels van ‘brandweervrouw’ en ‘timmervrouw’. Jij?
RK. Haha, ik liep hier laatst nog tegenaan. Ik wil m’n appartement laten oplappen en zoek iemand die een kozijn kan fiksen. Zo’n zoektocht begint algauw op Google, bij het keyword ‘klusjesman’. Uit nieuwsgierigheid besloot ik ‘klusjesvrouw’ in te typen. Wat blijkt: dan vind je alsnog lijsten met klusjesmánnen. Natuurlijk werken er in deze beroepsgroep meer mannen dan vrouwen. Maar toch.
RS. Andersom is het ook raar. Hoe noem je een mannelijke secretaresse?
RK. Tja, een ‘secretaris’ heeft toch echt een andere functie.
Meervoud: veilig genderneutraal
RS. Misschien is de elegantste oplossing om gewoon een andere term te gebruiken. Zoals ‘officemanager’, of ‘agent’. Daarmee omzeil je het probleem. Ik heb trouwens ook moeite met ‘hij’-verwijzingen. In een zin als: ‘De klant geeft aan waar hij het pakketje ophaalt.’ Mag je dan als vrouw niet komen, of als persoon die zich nog weer anders identificeert? Ik maak er meestal meervoud van, dan ben ik ervan af.
RK. Ja, leve het meervoud! Voor mij is het ook de minst aanstootgevende manier om genderneutraal te schrijven. Als je ergens over ‘klanten’ leest, valt het niet op dat daar misschien bewust voor gekozen is. Het is neutraal schrijven zonder dat je de aandacht erop vestigt, wat voor veel organisaties veilig voelt. Overigens heb ik weleens expres naar een architect verwezen met ‘zij’. Want, waarom niet?
Lees je ergens 'klanten', dan valt niet op dat er misschien heel bewust voor dat meervoud is gekozen.
De aanhouder beïnvloedt
RS. Haha, rebels hoor. Ik vind het als schrijver wel belangrijk om over dit soort dingen na te denken. Uit m’n onderzoek voor de Volkskrant bleek dat ‘gender-fair schrijven’, zoals ze dat noemen, ervoor zorgt dat lezers je taalgebruik overnemen. Misschien niet de eerste keer, maar als ze vaak genoeg lezen dat een architect ook een ‘zij’ kan zijn, gaan ze dit vanzelf normaal vinden. Als schrijver heb je dus zeker invloed.
RK. Wat ontdekte je nog meer in dat onderzoek?
Als je maar vaak genoeg leest dat een architect ook een 'zij' kan zijn, ga je dit vanzelf normaal vinden.
Directeuren en directrices
RS. Wat ik de meest interessante ontdekking vond, is dat vrouwelijke functienamen ervoor zorgen dat mensen als minder competent worden ingeschat. Voorbeeld: tijdens een wetenschappelijke studie naar beroepsnamen kregen proefpersonen beschrijvingen van mensen voorgeschoteld. Die waren bijna hetzelfde, de enige verandering zat ‘m in de beroepsnamen. De deelnemers gaven na afloop aan of de persoon geschikt was voor dat beroep. Wat bleek: wanneer personen werden omschreven met een vrouwelijke term, zoals directrice in plaats van directeur, dan schatten de deelnemers hen minder competent in.
RK. Wow, echt? Pijnlijk.
RS. Ja toch! Taal heeft dus echt invloed op het beeld dat lezers van iemand krijgen.
Taal is geen wondermiddel
RK. ‘Neutraal schrijven’ hoeft ook niet meteen een statement te zijn. Uiteindelijk is het voor organisaties gewoon slim om zo veel mogelijk mensen te betrekken bij hun merk. Als je vanuit één perspectief schrijft, stoot je onvermijdelijk mensen af. Of je spreekt ze op z’n minst niet aan. Zonde, want daar kunnen een hoop potentiële klanten of werknemers tussen zitten.
RS. Zou best dom zijn dus.
RK. Eens. Al moet je er ook weer geen wonderen van verwachten. Het is niet zo dat als je je vacaturetekst een beetje aanpast, ‘de vrouwtjes’ ineens wél solliciteren. Voor verandering is meer nodig, anders ben je niet geloofwaardig.
RS. Ja oké. Maar uiteindelijk zijn wij vooral bezig met tekst. We kunnen niet het diversity-beleid van opdrachtgevers bepalen.
Die genderneutrale collectie van HEMA bestaat ook niet uit nicotinebruine rompertjes.
Neutraal hoeft niet saai te zijn
RK. Gelukkig zijn er genoeg bedrijven die laten zien dat inclusief niet saai hoeft te zijn. De HEMA bijvoorbeeld. Zij besloten een tijd geleden genderneutrale kinderkleding te gaan verkopen. Nou, als je naar die collectie kijkt, zie je echt niet alleen nicotinebruine rompertjes.
RS. En voor genderneutrale teksten geldt precies hetzelfde: écht niet minder leuk om te lezen.
Zeventien miljoen ikken
RK. Vind je dat Tekstwerf genderneutraal schrijft?
RS. Volgens mij wel. We geven altijd het advies: ga in godsnaam in dialoog met je lezer. Dan omzeil je het genderprobleem en kom je sowieso ‘binnen’ bij je publiek, omdat je niet óver, maar met ze praat.
RK. Uiteindelijk zijn we allemaal ikken – majesteiten daargelaten.
Over de Geschreven Podcast
| In de Geschreven Podcast praten twee copywriters van Tekstwerf over vragen of onderwerpen die ze tijdens hun werk tegenkomen. Omdat we schrijvers zijn, nemen we niets op - maar schrijven we alles uit. Je hoort het voor je. Heb jij een onderwerp voor de Geschreven Podcast? Geef het door via hallo@tekstwerf.nl. |
Onze eigen verhalen
